کد مطلب:233413 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:255
امامت در کلام رضوی
یكی از نكات اساسی كه از بیانات ائمه علیه السلام به دست می آید آن است كه در مكتب اسلام، مسؤولیت امام بس خطیر و مأموریت وی بسیار مهم و سنگین است. او چون دژی استوار، نگاهبانی و حراست از دین خدا را بر عهده دارد. حفظ اصول، قوانین و مقررات اسلام از خطر تحریف، تبدیل، تغییر، ناخالصی و التقاط و همچنین دفاع همه جانبه در برابر آرا و عقاید انحرافی و گمراه كننده، همه بر عهده ی امام می باشد.
[ صفحه 15]
گذشته از این، امام مسؤولیت تربیت و هدایت مردم را نیز بر دوش دارد و بسان قافله سالاری هشیار، دلسوزانه،مردم را به حركت در صراط مستقیم فرا می خواند و ناگفته پیداست كه این همه، نیاز به معرفتی والا و آگاهی و دانشی بسیار دارد. از این رو، حضرت حق - جل و علا - این گرانمایگان را گنجینه های علم قرار داده و آگاهی از حقایق و معارف بلند دین را از دیرباز در نهادشان به امانت سپرده است. آری! این مشعل داران معرفت و شناخت - در یك كلام - اهل ذكر هستند. همان ها كه خدای متعال از آنان در آیه ی «فاسألوا اهل الذكر ان كنتم لا تعلمون» [1] یاد كرده است.
ویژگی دیگری كه در زندگانی ائمه علیه السلام نمایان است و ایشان را از دیگران متمایز ساخته و انظار را به سوی آنان جلب می نماید، این است كه بر دیگران حق تعلیم و تربیت انتظار دارند، بدون اینكه كسی بر آنان چنین حقی داشته باشد و بدون تردید این از فضل پروردگار نسبت به آنهاست كه ایشان را بر آفریدگان حجت قرار داده و بر این فضیلت حتی دشمنانشان گواهی داده اند.
آنچه این مدعا را تأیید و تقویت می كند، این است كه حدود و مرزهای برخی از علوم و دانشها تا قبل از زمان ائمه علیه السلام روشن و شناخته شده نبود و بر اثر تعالیم ایشان، حدود آنها روشن و بسیاری از مشكلات مطرح شده، بر طرف شده است یكی از علوم دانش شیمی است، كه برای نخستین بار امام صادق علیه السلام مبانی و قوانین آن را بنیان نهادند و نیز دانش پزشكی، كه امام
[ صفحه 16]
رضا علیه السلام ضوابط و دقایق آن را با شیوه ای نوین و روشی جالب در رساله ای برای مأمون شرح داده اند [2] همچنین در ایجاد احكام و تأسیس مبانی و توسعه و تنوع بخشیدن به مطالب بسیاری از علوم دیگر، اهل بیت علیه السلام سهم بزرگی داشته اند و اخبار و آثار آنان شاهد بر این مدعاست.
امام رضا علیه السلام یكی از عمده ترین اركان دین و جوشانترین چشمه های زلال معرفت و یقین به شمار می رود. اسرار نبوت و ودایع امامت بعد از پدر بزرگوارش، حضرت موسی بن جعفر علیه السلام، به ایشان انتقال یافت و آن حضرت گنجینه دار این اسرار گردید.
ایشان چنان مزین به اخلاق اسلامی بود كه دوست و دشمن در برابر خوی آسمانی و رفتار ملكوتی اش سر تعظیم فرود آورده و موافق و مخالف، شیفته آن امام همام شده بودند و به تعبیر روایات، این خود یكی از علل ملقب شدن حضرت ثامن الائمه علیه السلام به «رضا» می باشد. به این ترتیب آن حضرت نمونه بارز تربیت الهی بود و تمامی حالات، و رفتار و سكنات وجود گرانمایه اش به شیفتگان، درس كرامت و بزرگواری می آموخت.
حضرتش دانسته های گوناگون خود را گاه به اصحاب و شاگردان تعلیم داده و زمانی در پاسخ پرسشها بیان نموده و یا از طریق مباحثات علمی و عقیدتی با رهبران مذاهب دیگر مطرح می كرد و به این وسیله اندیشه ی اسلامی را غنی و پر بار ساخت.
به گواهی تاریخ در عصر امام رضا علیه السلام دیگر بار احیای معارف دینی را نظاره گریم. امام علیه السلام نه تنها در زمینه ی مباحث توحیدی حركت و تلاش عظیمی داشته، بلكه در جهت بیان جایگاه امامت و اثبات شؤون ولی معصوم نیز
[ صفحه 17]
گامهای ارزشمندی برداشته و غبار غفلت از دیدگان بسیاری از حق طلبان زدوده است. امام علیه السلام بر طرح بحث های مربوط به امامت و ولایت تأكیدی خاص داشت. ایشان با بیان رسای خویش در این زمینه آن چنان مدعیان دروغین را رسوا می ساخت كه همگان انگشت حیرت به دندان می گزیدند. این نكته را می توان در مباحثات و جلسات مناظره ای كه مأمون به زعم باطل خویش جهت خرد كردن مقام علمی امام علیه السلام به راه می انداخت به خوبی دید. از جلمه، امام هشتم علیه السلام در ارتباط با جایگاه امامت و ماجرای غدیر و وصایت امیرالمؤمنین در مناظرات و مباحثات علمی مطالب سودمندی ارائه فرمود كه بیان آنها در جهت روشن نمودن افكار، عبادتی بزرگ و گامی بلند در احیای امر امامت است، آنسان كه خود فرمودند: خداوند كسی كه امر ما را زنده كند، مشمول رحمت خویش قرار دهد [3] .
هنگامی كه امام رضا علیه السلام وارد مرو شدند، استقبال با شكوهی از آن حضرت به عمل آمد و مأمون در تعظیم و تكریم ایشان بسیار كوشید. خوشبختانه منابع تاریخی، گزارش های زیادی از حوادثی كه برای آن حضرت در مرو روی داده ثبت كرده اند كه بسیاری از آنها را مناظره ها و گفتگوهای امام علیه السلام و مأمون تشكیل می دهد.
عبدالعزیز بن ملسم می گوید: همراه با امام رضا علیه السلام در شهر مرو بودیم. در آغاز ورودمان به شهر، روز جمعه ای در مسجد جامع گرد آمدیم. در آن روز موضوع امامت را مورد بحث قرار داده و در مورد اختلاف بسیار مردم در این زمینه سخن می گفتیم. پس از آن من نزد امام رسیده و گفتگوی مردم در این زمینه را به ایشان عرضه داشتم.
[ صفحه 18]
آن حضرت تبسمی كرده و روایت گهرباری انشاء فرمودند [4] كه بیان كننده اوصاف و خصال امام و ویژگی های امامت الهی می باشد و به روشنی ثابت می كند كه این مقام، تنها شایسته برگزیدگانی است كه دست به عنایت حضرت حق آنان را به امامت برگزیده و این اصطفای الهی جز در مورد امامان دوازده گانه شیعه صادق نمی آید.
[ صفحه 15]
گذشته از این، امام مسؤولیت تربیت و هدایت مردم را نیز بر دوش دارد و بسان قافله سالاری هشیار، دلسوزانه،مردم را به حركت در صراط مستقیم فرا می خواند و ناگفته پیداست كه این همه، نیاز به معرفتی والا و آگاهی و دانشی بسیار دارد. از این رو، حضرت حق - جل و علا - این گرانمایگان را گنجینه های علم قرار داده و آگاهی از حقایق و معارف بلند دین را از دیرباز در نهادشان به امانت سپرده است. آری! این مشعل داران معرفت و شناخت - در یك كلام - اهل ذكر هستند. همان ها كه خدای متعال از آنان در آیه ی «فاسألوا اهل الذكر ان كنتم لا تعلمون» [1] یاد كرده است.
ویژگی دیگری كه در زندگانی ائمه علیه السلام نمایان است و ایشان را از دیگران متمایز ساخته و انظار را به سوی آنان جلب می نماید، این است كه بر دیگران حق تعلیم و تربیت انتظار دارند، بدون اینكه كسی بر آنان چنین حقی داشته باشد و بدون تردید این از فضل پروردگار نسبت به آنهاست كه ایشان را بر آفریدگان حجت قرار داده و بر این فضیلت حتی دشمنانشان گواهی داده اند.
آنچه این مدعا را تأیید و تقویت می كند، این است كه حدود و مرزهای برخی از علوم و دانشها تا قبل از زمان ائمه علیه السلام روشن و شناخته شده نبود و بر اثر تعالیم ایشان، حدود آنها روشن و بسیاری از مشكلات مطرح شده، بر طرف شده است یكی از علوم دانش شیمی است، كه برای نخستین بار امام صادق علیه السلام مبانی و قوانین آن را بنیان نهادند و نیز دانش پزشكی، كه امام
[ صفحه 16]
رضا علیه السلام ضوابط و دقایق آن را با شیوه ای نوین و روشی جالب در رساله ای برای مأمون شرح داده اند [2] همچنین در ایجاد احكام و تأسیس مبانی و توسعه و تنوع بخشیدن به مطالب بسیاری از علوم دیگر، اهل بیت علیه السلام سهم بزرگی داشته اند و اخبار و آثار آنان شاهد بر این مدعاست.
امام رضا علیه السلام یكی از عمده ترین اركان دین و جوشانترین چشمه های زلال معرفت و یقین به شمار می رود. اسرار نبوت و ودایع امامت بعد از پدر بزرگوارش، حضرت موسی بن جعفر علیه السلام، به ایشان انتقال یافت و آن حضرت گنجینه دار این اسرار گردید.
ایشان چنان مزین به اخلاق اسلامی بود كه دوست و دشمن در برابر خوی آسمانی و رفتار ملكوتی اش سر تعظیم فرود آورده و موافق و مخالف، شیفته آن امام همام شده بودند و به تعبیر روایات، این خود یكی از علل ملقب شدن حضرت ثامن الائمه علیه السلام به «رضا» می باشد. به این ترتیب آن حضرت نمونه بارز تربیت الهی بود و تمامی حالات، و رفتار و سكنات وجود گرانمایه اش به شیفتگان، درس كرامت و بزرگواری می آموخت.
حضرتش دانسته های گوناگون خود را گاه به اصحاب و شاگردان تعلیم داده و زمانی در پاسخ پرسشها بیان نموده و یا از طریق مباحثات علمی و عقیدتی با رهبران مذاهب دیگر مطرح می كرد و به این وسیله اندیشه ی اسلامی را غنی و پر بار ساخت.
به گواهی تاریخ در عصر امام رضا علیه السلام دیگر بار احیای معارف دینی را نظاره گریم. امام علیه السلام نه تنها در زمینه ی مباحث توحیدی حركت و تلاش عظیمی داشته، بلكه در جهت بیان جایگاه امامت و اثبات شؤون ولی معصوم نیز
[ صفحه 17]
گامهای ارزشمندی برداشته و غبار غفلت از دیدگان بسیاری از حق طلبان زدوده است. امام علیه السلام بر طرح بحث های مربوط به امامت و ولایت تأكیدی خاص داشت. ایشان با بیان رسای خویش در این زمینه آن چنان مدعیان دروغین را رسوا می ساخت كه همگان انگشت حیرت به دندان می گزیدند. این نكته را می توان در مباحثات و جلسات مناظره ای كه مأمون به زعم باطل خویش جهت خرد كردن مقام علمی امام علیه السلام به راه می انداخت به خوبی دید. از جلمه، امام هشتم علیه السلام در ارتباط با جایگاه امامت و ماجرای غدیر و وصایت امیرالمؤمنین در مناظرات و مباحثات علمی مطالب سودمندی ارائه فرمود كه بیان آنها در جهت روشن نمودن افكار، عبادتی بزرگ و گامی بلند در احیای امر امامت است، آنسان كه خود فرمودند: خداوند كسی كه امر ما را زنده كند، مشمول رحمت خویش قرار دهد [3] .
هنگامی كه امام رضا علیه السلام وارد مرو شدند، استقبال با شكوهی از آن حضرت به عمل آمد و مأمون در تعظیم و تكریم ایشان بسیار كوشید. خوشبختانه منابع تاریخی، گزارش های زیادی از حوادثی كه برای آن حضرت در مرو روی داده ثبت كرده اند كه بسیاری از آنها را مناظره ها و گفتگوهای امام علیه السلام و مأمون تشكیل می دهد.
عبدالعزیز بن ملسم می گوید: همراه با امام رضا علیه السلام در شهر مرو بودیم. در آغاز ورودمان به شهر، روز جمعه ای در مسجد جامع گرد آمدیم. در آن روز موضوع امامت را مورد بحث قرار داده و در مورد اختلاف بسیار مردم در این زمینه سخن می گفتیم. پس از آن من نزد امام رسیده و گفتگوی مردم در این زمینه را به ایشان عرضه داشتم.
[ صفحه 18]
آن حضرت تبسمی كرده و روایت گهرباری انشاء فرمودند [4] كه بیان كننده اوصاف و خصال امام و ویژگی های امامت الهی می باشد و به روشنی ثابت می كند كه این مقام، تنها شایسته برگزیدگانی است كه دست به عنایت حضرت حق آنان را به امامت برگزیده و این اصطفای الهی جز در مورد امامان دوازده گانه شیعه صادق نمی آید.
[1] نحل (16):43 در رواياتي متعددي كه از طرق اهل بيت عليه السلام وارد شده تصريح گرديده كه مراد از اهل ذكر امامان عليه السلام هستند؛ از جمله در روايتي از امام علي بن موسي الرضا عليه السلام مي خوانيم كه در پاسخ سؤال از آيه ي فوق فرمود: نحن اهل ذكر و نحن المسؤلون. ما اهل ذكريم و بايد از ما سؤال شود. (تفسير نور الثقلين 55 / 3 و 56).
[2] بحارالانوار 306 / 62. اين رساله تحت عنوان رساله ي ذهبيه معروف است.
[3] بحارالانوار30 / 2، باب 9.
[4] منابع و مآخذ اين روايت شريف عبارتند از:
1 - ثقة الاسلام، شيخ ابوجعفر، محمد بن يعقوب بن اسحاق كليني رازي رضي الله عنه (م 329 ق) در كتاب «الاصول من الكافي» 203 - 198 / 1، ح 1.
2 - شيخ القميين، ابوجعفر، محمد بن علي بن حسين بن بابويه قمي (شيخ صدوق رضي الله عنه) (م 381 ق) در كتاب «كمال الدين و تمام النعمة» 3. 675 / 2 - همو در كتاب «معاني الاخبار»: 34 - 33
4 - همو در كتاب «عيون الاخبار الرضا» 96 / 1 به بعد.
5 - همو در كتاب «الامالي»: 402 - 399.
6 - ابن شعبه حراني عليه السلام در كتاب «تحف العقول عن آل الرسول»: 242 - 436.
7 - ابو منصور، احمد بن علي بن ابي طالب طبرسي عليه السلام (م 588 ق) در كتاب «الاحتجاج»: 240 - 237
8 - محمد بن ابراهيم بن جعفر عليه السلام (كاتب نعماني) (قرن چهارم) در كتاب «الغيبة»: 119 - 116.
9 - سيد هاشم بحراني عليه السلام (م 1107 يا 1109) در كتاب «عمدة النظر»: 143 - 137.
10 - علامه، محمد باقر بن محمد تقي مجلسي قدس سره در كتاب «بحارالانوار» 128 - 120 / 25، ح 4.